Kalendarz historyczny. 19.04. Raszyn (1809) – Wilno (1919) – Warszawa (1943)

Prawo Kopernika mówi, że gorszy pieniądz wypiera lepszy. Prawdą jest również i to, że nowy pieniądz wypiera stary. Kiedy żaden sklep nie chce przyjąć pomiętego, wytartego banknotu, zostaje on wycofany z obiegu.

Podobnie z rocznicami. W II RP świętowano 19 kwietnia z powodu zwycięskiej bitwy pod Raszynem. Ta sama data, AD 2023 to już festiwal pamięci o powstaniu w getcie warszawskim. Żonkile, żonkile.. Żonkile wszędzie. Na podstawie amatorskiej obserwacji pasażerów stołecznego metra ok. 9 rano – 1-2 na 10 osób paradowały z żółtym kwiatkiem.

Po kolei jednak. 19 kwietnia 1809 r. Na młodziutkie, utworzone raptem 2 lat wcześniej Księstwo Warszawskie uderza armia austriacka pod wodzą ks. Ferdynanda d’Este. W założeniu miał to być dla zaborców z południa spacerek, tryumfalny pochód, piece of cake – jak mówią Anglicy. Tymczasem na przedpolach stolicy drogę białym mundurom zagrodziło Wojsko Polskie, dowodzone przez ministra wojny i generalissimusa w jednej osobie.

Ks. Józef Poniatowski (bo o nim mowa) w krytycznym momencie, pełen ułańskiej fantazji, z fajeczką w zębach, poprowadził batalion 1. pułku piechoty, odzyskując ważną strategicznie groblę falencką oraz – co jeszcze ważniejsze – motywując swych podopiecznych do dalszej walki. Bitwa pozostała nierozstrzygnięta; wojna zakończyła się zwycięstwem.

19 kwietnia 1919 r. Po tym, jak pod koniec poprzedniego roku bolszewicy przeszli do działań ofensywnych na froncie zachodnim (czyli naszym wschodnim), w lutym Wojsko Polskie – tym razem kraju w pełni niepodległego – rozpoczęło kontruderzenie, którego kulminacyjnym punktem było wyzwolenie Wilna.

Parę dni później Piłsudski wydał odezwę do „mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”, w której proponował stworzenie z ziem litewsko-białoruskich państwa stowarzyszonego z Polską. Oto znów powiało Rzeczpospolitą, niegdyś dwojga, a de facto trojga, czy nawet czworga narodów. Plany te udało zrealizować się tylko połowicznie.

I dopiero 19 kwietnia 1943. Niemiecka polityka eksterminacji Żydów nabrała tempa po konferencji w Wansee, podczas której zatwierdzono „Endlösung der Judenfrage” (ostateczne rozwiązanie). Gdy oddziały SS przystąpiły do tzw. „akcji deportacyjnej”, tzn. likwidacji pozostałych przy życiu mieszkańców getta, powitano ich strzałami.

Powstanie dowodzone przez Mordechaja Anielewicza od początku skazane było na klęskę. Tam nie chodziło, o to, by cokolwiek ugrać w wymiarze politycznym. Tam chodziło o godną śmierć, śmierć z bronią w ręku. Opór trwał nieco ponad trzy tygodnie, chociaż walki poza murami getta trwały jeszcze do połowy maja. Bezpośrednią konsekwencją heroicznego zrywu było zrównanie tej części Warszawy do poziomu gruntu.

Trzeba to dobrze rozumieć. Żonkil – jak najbardziej, tak. Jednak czcząc pamięć żołnierzy Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) nie należy zapominać o bohaterach Raszyna czy wojny polsko-bolszewickiej. My również z nich.

Dominik Szczęsny-Kostanecki

ARCHIWUM PORTALU PAMIĘĆ HISTORYCZNA

Czasopismo „Głos Polonii”
Wydanie specjalne: HISTORIA Nr 1 / (2) 2019

Czasopismo „Głos Polonii”
Wydanie specjalne: HISTORIA Nr 2 / (2) 2020

Czasopismo „Głos Polonii”
Wydanie specjalne: HISTORIA Nr 3 / (1) 2021

BIBLIOTECZKA PORTALU PAMIĘĆ HISTORYCZNA POLSKIEGO CENTRUM MEDIALNEGO „JAGIELLONIA”