Wiek XVII – czas wojen kozackich i moskiewskich, to dla diecezji kijowskiej szczególnie ciężkie lata. Zawarty w roku 1686 traktat Grzymułtowskiego ostatecznie przyznał Rosjanom Kijów wraz z ziemią smoleńską, czernihowską, siewierską oraz lewobrzeżną Ukrainą. Diecezja kijowska zawęziła się do obszarów po prawej stronie Dniepru. Pozbawieni katedry, zmuszeni jeszcze przez wojska Chmielnickiego do opuszczenia Kijowa, biskupi katoliccy rezydowali w Lublinie. W liście skierowanym do papieża, biskup Andrzej Chryzostom Załuski (1680-1691) skarżył się, że pod jego rządami pozostała zaledwie dwudziesta część diecezji. Będzie jednak starał się ratować to, co pozostało – wyjednuje u władz Rzeczypospolitej fundusze, sprowadza zakony i rozpoczyna, zakończone niestety niepowodzeniem, starania o budowę katedry w Białej Cerkwi – czytamy w artykule Doroty Janiszewskiej-Jakubiak na serwisie historycznym Dzieje.pl.

ŻYTOMIERZ STOLICĄ DIECEZJI

Potrzeba nowej katedry była oczywista, ale sprzyjający czas nadszedł dopiero po roku 1711, kiedy to na mocy traktatu pruckiego Rosja zrzekła się pretensji do prawobrzeżnej Ukrainy. Na wyludnione i zniszczone tereny zaczęli powracać dawni mieszkańcy, sprowadzano też osadników z Mazowsza i Małopolski. Odnowienie diecezji kijowskiej (historyczna nazwa pozostała, choć Kijów był w rękach Moskwy), a od 1724 roku kijowsko-czernichowskiej nastąpiło za sprawą biskupa Jana Samuela de Ossa Ożgi (1723-1756), który za jej stolicę obrał Żytomierz.

W Żytomierzu w latach 1724-1725, na miejscu zniszczonego w XV wieku przez Tatarów kościoła Panny Marii, wybudowano drewnianą katedrę, konsekrowaną w 1726 r. Nowa katedra nie była udana – budynek miał wady konstrukcyjne. Około roku 1732 r. biskup Ożga własnym kosztem rozpoczął budowę nowej świątyni – murowanej z cegły, którą konsekrowano w 1746 r. Zasługi tego wybitnego kapłana przypomina zachowana do dziś pamiątkowa tablica. Wkrótce, bo w 1762 r. rozpoczęło także działalność seminarium duchowne.

Żytomierz był miastem leżącym na pograniczu ścierających się kultur i narodowości. Liczne najazdy ze wschodu i południa parokrotnie niemal zrównały miasto z ziemią. Przewaga drewnianej zabudowy narażała miasto na pożary. Jeden z najgroźniejszych, w którym znacznie ucierpiała nowa katedra, miał miejsce w 1768 r., kiedy po ogłoszeniu Konfederacji Barskiej miasto zajęły wojska moskiewskie, paląc je doszczętnie. Bardzo szybko jednak katedra została odbudowana.

PRZECZYTAJ:

OBRONA ŻYTOMIERZA PRZEZ KONFEDERATÓW BARSKICH

Drugi rozbiór Polski w roku 1793 na zawsze odłączył Żytomierz od Polski. Na czele diecezji kijowskiej stał wówczas biskup Kacper Cieciszowski (w latach 1784-1797). Dzieje diecezji kijowskiej zamyka data trzeciego rozbioru. Ostatni jej skrawek – powiaty żytomierski i owrucki zostają połączone z częścią diecezji łuckiej tworząc diecezję łucko-żytomierską. Pozostała część dawnej diecezji kijowskiej została oddana w zarząd arcybiskupa mohylewskiego.

CZYTAJ WIĘCEJ NA SERWISIE DZIEJE.PL >>>

Katedra św. Zofii w Żytomierzu na starych rycinach